Η Γκιώνα είναι το υψηλότερο βουνό της Στερεάς Ελλάδας· το υψηλότερο νοτίως του Ολύμπου· και το πέμπτο υψηλότερο στην Ελλάδα συνολικά. Το όρος ευρίσκεται στα βόρεια και κεντρικά του νομού Φωκίδας· ανατολικά των Βαρδουσίων Ορέων, νότια της Οίτης, δυτικά του Παρνασσού, και βόρεια του Κορινθιακού Κόλπου.
Η γνώστη λόγω του επιβλητικού, πυραμιδωτού της σχήματος ως Πυραμίδα υψηλότερή της κορυφή φτάνει τα 2510 μέτρα σε υψόμετρο. Λοιπές υψηλές κορυφές του όρους είναι η Πέρδικα (2.484 μ.), το Τραγονόρος (2.456 μ.), η Πλατυβούνα (2.317 μ.), ο Προφήτης Ηλίας (2.298 μ), η Βράϊλα (2.177 μ.), το Κάστρο (2.176 μ.), το Παλιοβούνι (2.122 μ.), ο Πύργος (2.066 μ.), η Λυρίτσα (2007 μ.), ο Μπότσικας (1.945 μ.), το Κοκκινάρι (1.908 μ.), το Τυχιούνι (1.842 μ.) και ο Προφήτης Ηλίας (1.806 μ.).
Στην δυτική πλευρά της Γκιώνας ευρίσκεται η Πλάκα της Συκιάς: Μία ορθοπλαγιά που υψούται για περίπου 1100 μέτρα, όντας έτσι η υψηλότερη ορθοπλαγιά στα Βαλκάνια.
Η κοντινότερη πόλη στο βουνό είναι η Άμφισσα στα νοτιοανατολικά. Χωριά ανά την περίμετρό της περιλαμβάνουν την Στρόμη, την Καλοσκοπή, το Οινοχώρι, την Γραβιά, την Βάργιανη, το Προσήλιο, τις Καρούτες, την Σκαλούλα, το Λιδωρίκι, το Λευκαδίτι, την Συκιά, και την Μουσουνίτσα.
Η ονομασία του όρους, κατά την επικρατέστερη εκδοχή, οφείλεται στο πτηνό Γκιόνης (Ώτος ο Σκωψ): ένα είδος μικρής κουκουβάγιας, του οποίου μεγάλος πληθυσμός είναι μόνιμα εγκατεστημένος στην Γκιώνα.
Χλωρίδα και Πανίδα
Η Γκιώνα είναι σχετικά άγονη σε μεγάλα υψόμτερα, ενώ στα χαμηλώτερα καλύπτεται από εκτενή δάση ελάτης προσμεμιγμένα με αρκεύθους. Σημαντικοί πληθυσμοί αγρίων ζώων κατοικούν αυτά τα δάση, όπως ζαρκάδια, αγριόχοιροι και λύκοι (των οποίων η Γκιώνα αποτελεί το νοτιότερο σημείο εξάπλωσής στην Ελλάδα).
Μυθολογία
Κατά την αρχαιόττητα η Γκιώνα ήταν γνωστή ως Ασέληνον Όρος, αφού στις χαράδρες του κατέφευγε η Σελήνη για να συνευρεθεί με τον βοσκό του όρους Ενδυμίωνα, παρατώντας την νύχτα στο σκότος.
Ιστορία
Στα αρχαία χρόνια η Γκιώνα κατοικείτο από το φύλο των Οζολών Λοκρών. Στα νεότερα απετέλεσε λημέρι των Κλεφτών κατά την Τουρκοκρατία και θέατρο συγκρούσεων κατά την επανάσταση του 21′. Επί κατοχής το όρος απετέλεσε το πεδίο της ιστορική μάχης των Καρουτών ανάμεσα στον ΕΛΑΣ και το 18ο Σύνταγμα Ορεινών Κυνηγών των SS· καθώς επίσης και κρησφύγετο των αγγλικών και αντιστασιακών δυνάμεων που ωργάνωσαν την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου.
Ανάβαση
Η Πυραμίδα της Γκιώνας προσεγγίζεται από τρεις κύριες αφετηρίες.
- Από την Καλοσκοπή παίρνουμε τον χωματόδρομο που φεύγει από τον άνω δρόμου του χωριού (38.6929 – 22.3196). Συνεχίζουμε ευθεία στην πρώτη διασταύρωση και αριστερά στην δεύτερη. Σύντομα περνάμε από μία γούρνα (38.6667 – 22.2846), και περί τα 400 μέτρα μετά το πέταλο του δρόμου, κάνουμε αριστερά στην διασταύρωση. Στο πρώτο πέταλο που συναντούμε, αφήνουμε τον δρόμο και παίρνουμε το σηματοδοτημένο μονοπάτι ευθεία πάνω στην πλαγιά. Κάνουμε δεξιά με το που εύρουμε πάλι τον δρόμο και τον αφήνουμε ύστερα από ακόμη 400 μέτρα περίπου προς τα αριστερά που φεύγει τον μονοπάτι για την Βαθειά Λάκκα (38.6650 – 22.2698). Από εκεί ακολουθούμε συνεχώς τα σημάδια παράλληλα με την ρεματιά. Με το που βγούμε στο ειδυλλιακό οροπέδιο της Βαθειάς Λάκκας υπό την βορειοανατολική όψη της Πυραμίδας, κινούμε νότια πάνω στην πλαγιά με κατεύθυνση το διάσελο ανάμεσα στην Πυραμίδα και την Πλατυβούνα. Τέλος, από εκεί απλά ανεβαίνουμε ίσα πάνω μέχρι την κορυφή.
- Από την Βίνιανη παίρνουμε τον δρόμο προς τα δυτικά που εισέρχεται στο φαράγγι της Ρέκας, και εν συνεχεία ακολουθούμε το μονοπάτι μέσα μέσα στο φαράγγι. Στο σημείο (38.6227 – 22.2689) που το φαράγγι διακλαδίζεται, κινούμαστε ευθεία πάνω στην ράχη, και ύστερα βόρεια για να προσεγγίσουμε το διάσελο Πυραμίδας-Πλατυβούνας από την νότιά του όψη, από όπου ανεβαίνουμε στην Πυραμίδα.
- Από την Συκιά παίρνουμε το μονοπάτι προς το βουνό. Στο σημείο 38.6465 – 22.2334 μπορούμε είτε να συνεχίσουμε ευθεία (βόρεια) για να βγούμε στην Βαθειά Λάκκα, είτε να πάρουμε το απαιτητικό μονοπάτι του Καραγιάννη που ελίσσεται πάνω στην ορθοπλαγιά και μας οδηγεί απευθείας στην κορυφογραμμή της Γκιώνας, περί το ένα χιλιόμετρο νότια της Πυραμίδας.
Διαμονή κοντά στην Γκιώνα
Μπορείτε εδώ να αναζητήσετε ξενοδοχεία και λοιπά καταλύματα στην περιφέρεια της Γκιώνας.