Λίγο πριν την μεσημβρία πια, η πορεία μας στράφηκε βόρεια και το τοπίο άλλαξε. Δεξιά μάς εξετεινόταν το ίδιο ακόμη νεκρικό σκηνικό· αριστερά όμως, ο τόπος είχε πλέον πρασινίσει ως διά μαγείας. Και πράγματι μαγεία είχε επέμβει! Τι άλλο θα δύνατο να σπείρει ζωή καταμεσής αυτού του πάννεκρου τοπίου, εάν όχι μαγεία; Και δεν ήταν άλλη μαγεία παρά εκείνη του Νείλου Ποταμού! Είχαμε προσεγγίσει τον Γαλάζιο Νείλο και οδεύαμε βόρεια παράλληλα με τον ρου του. Δένδρα, κήπους, πόλεις, χωρία προσπερνούσαμε… και νωρίς το απόγευμα αφιχθήκαμε στο Χαρτούμ.
Αυτή η ιστορία είναι απόσπασμα από το βιβλίο μου «Από το Κέιπ Τάουν στην Αλεξάνδρεια», στο οποίο αφηγούμαι το επικό, μοναχικό μου ταξίδι από άκρη σε άκρη της σαγηνευτικής Αφρικής, και διαβιβάζω μία σοβαρή μεν, γλαφυρή δε, απεικόνιση της ετερόμορφης και ιδιάζουσας αφρικανικής πραγματικότητας.
Ο άνεμος ήταν απών, και ο ήλιος βαρούσε βιαίως, σαν ευρεθήκαμε καταμεσής του χαοτικού λεωφορειακού σταθμού να ψαχνόμαστε προς τα πού να πάμε. Σε λίγο είχαμε φορτωθεί σε ένα τουκτούκ, που ελισσόμενο επιδέξια ανάμεσα στην πυκνή κυκλοφορία των πλατιών λεωφόρων, κάλυψε γοργά την απόσταση των δέκα περίπου χιλιομέτρων που μας χώριζαν από το κέντρο. Εκεί, σε μία ήσυχη γειτονιά, ηύραμε ένα παρακμιακό και σχετικά φθηνό ― για τα δεδομένα της πόλης που, προς μεγάλη μου έκπληξη, δεν διέφεραν και πολύ από τα δυτικοευρωπαϊκά ― πανδοχείο, όπου και θα εγκαθιστάμεθα για τις επόμενες λίγες ημέρες.
Κατά το βραδάκι, όταν πια η θερμοκρασία το επέτρεψε, βγήκα για μία πρώτη επόπτευση σε αυτήν την χαμένη στην μέση της ερήμου, μυστήρια πολιτεία. Ρίχνοντας μία σύντομη ματιά στον χάρτη, δεν χρειάστηκε να σκεφτώ πολύ ως προς τον προορισμό εκείνης της βόλτας. Αυτός δεν θα μπορούσε ήταν άλλος από το ορόσημο του Χαρτούμ· το σημείο εκείνο που η στρατηγική και εμπορική του σημασία οδήγησε στην ίδρυση της πόλης από τον Ιμπραΐμ Πασά τω έτει 1821.
Μετά από λίγα χιλιόμετρα περιπάτου, το λοιπόν, άλλοτε μέσω συμφορισμένων λεωφόρων, και άλλοτε μέσω ήσυχων συνοικιακών οδών, ευρέθηκα συγκινημένος να θωρώ το μέγα θέαμα… εκείνο ακριβώς το σημείο όπου ο Λευκός και ο Γαλάζιος Νείλος συμβάλλουν ώστε να συνεχίσουν παρέα το μακρύ ταξίδι εν μέσω της αφιλόξενης Σαχάρας· σχηματίζοντας έτσι τον μακρύτερο και πολυφημότερο ποταμό της γης. Με αυτόν, λοιπόν, συντροφιά μου, τον μέγα Νείλο, θα συνέχιζα κι εγώ το ταξίδι μου μέχρι την Μεσόγειο.
Πολλά και διάφορα περίεργα έτυχα της ευκαιρίας να μαρτυρήσω κατά την διάρκεια της ολιγοήμερης παραμονής μου στο Χαρτούμ. Απροσμέτρητα χιλιόμετρα περπάτησα υπό τον στυγερό ήλιο σε διάφορες γωνιές αυτής της εκτενούς πολιτείας. Ένα από τα πρώτα πράγματα που μού προξένησαν εκεί εντύπωση, ως προς αντίθεση με τις συμβατικές ιδέες που η δυτική προπαγάνδα έχει γεννήσει στον κόσμο σε σχέση με αυτήν την χώρα, ήταν ο πλούτος και η τάξη που την χαρακτηρίζουν. Σε καμμία περίπτωση δεν έτυχε να παρατηρήσω οποιοδήποτε σημάδι φτώχειας. Ακόμη και στις φτωχότερες, σχετικά, γειτονιές απ’ όπου έτυχε να διέλθω, η στέγαση, οι υποδομές, και το γενικό βιοτικό επίπεδο των κατοίκων ήταν αξιοπρεπέστατα. Ενώ άλλες, πολλές μάλιστα, συνοικίες της πόλης ήταν κατειλημμένες από πολυτελέστατες επαύλεις, και οι δρόμοι των έβριθαν από πανάκριβα, λευκά συνήθως, τζιπ και αγροτικά οχήματα.
Ο κόσμος της πόλης ήταν ευγενέστατος· άνευ υπερβολής, από τους συμπαθέστερους λαούς με τους οποίους έχω ποτέ μού συναναστραφεί. Απ’ όπου και αν περνούσα, όλοι θα με χαιρετούσαν πρόσχαρα· ενώ πολλοί θα με σταματούσαν επίσης, ώστε να ανταλλάξουν μαζί μού λίγες φιλικές κουβέντες. Ακόμη και οι λιγοστές γυναίκες που θα αντάμωνα στον δρόμο πάντοτε θα μού έριχναν ένα κοφτό μειδίαμα πίσω από την μπούρκα, προτού στρέψουν το βλέμμα καταγής. Σε περίπτωση που χρειαζόμουν κάποια βοήθεια ή πληροφορία, όλοι ήταν σε ετοιμότητα να μού την προσφέρουν, χωρίς να νοιάζονται ουδόλως για την σπατάλη του χρόνου των· όπως εκείνος ο τύπος που ήλθε μαζί μού πέντε χιλιόμετρα περπάτημα μόνο-και-μόνο για να μού δείξει πού ήθελα να πάω. Αν και γενικότερα, εδώ που τα λέμε, ελάχιστοι έδειχναν απασχολημένοι με σοβαρά έργα ― εάν ο καφές και ο ναργιλές δεν μπορούν να θεωρηθούν τοιούτα. Σοβαρή ή όχι ωστόσο, η απασχόληση αυτή ήταν η αγαπημένη των. Πολλοί ήταν εκείνοι οι πρόθυμοι να την μοιραστούν μαζί μού, που κατά το πέρασμά μου θα με καλούσαν στο καφενείο ή το σπίτι των, να με κεράσουν καφέ ή τσάι και λίγες τσιμπουκιές.
Ωστόσο, υποδήλως, ήταν φανερό ότι, πίσω από την ευμάρεια αυτής της πόλης, υπολανθάνει μία ιστορία αρπαγής και καταπίεσης. Η οικονομία της χώρας έχει βασιστεί σχεδόν εξ ολοκλήρου στην εξόρυξη και εξαγωγή πετρελαίου από το Νότιο Σουδάν. Και η μερίδα του λέοντος των παχυλών εσόδων αυτής της βιομηχανίας έχει πέσει στο Χαρτούμ· και κυρίως στην πανίσχυρή του κρατική μηχανή και την πολιτικοστρατιωτικοθρησκευτική ελίτ που την ελέγχει. Η πόλη όλη μοιάζει βασικά να έχει χτιστεί προς όφελος του κράτους και-μόνο. Απ’-άκρη-σ’-άκρη γέμει μίας υπερπληθώρας κολοσσιαίων, μνημειακών οικοδομημάτων, που στεγάζουν υπουργεία και λοιπές γραφειοκρατικές υπηρεσίες· κάποια εκ των οποίων δεν έχουν και πολλά να ζηλεύσουν από την αίγλη των Βερσαλλιών. Και πολλές από αυτές τις υπηρεσίες φαίνονται να έχουν συγκροτηθεί, όχι από άλλη χρεία, παρά για να δημιουργήσουν επιπλέον θέσεις και αξιώματα για τους συγγενείς και ευνοουμένους της αρχούσης τάξης. Πραγματικά, με όλα αυτά που είδα σε αυτήν την πόλη, διόλου δεν θα με εξέπληττε να έβλεπα και ένα, ας πούμε, τερατώδες παλάτι στην μέση της Σαχάρας να αναγράφει Υπουργείον Διαχειρίσεως Αποθεμάτων Άμμου.
Όλη αυτή η κρατική μηχανή οφείλει, βεβαίως, να υποστηρίζεται και από την πρέπουσα στρατιωτική δύναμη. Ο στρατός ήταν πανταχού παρών· με μονάδες του να γυροφέρνουν σε όλη την πόλη και να διατηρούν ισχυρές οχυρωμένες θέσεις, με βαρέα πολυβόλα και άρματα μάχης, έξω από τα κρατικά, και λοιπά άλλα, κτίρια· όπως, για παράδειγμα, φαντάζομαι, τις κατοικίες διαφόρων παρασημοφόρων στραταρχών και μεγαλοϊμάμηδων, των οποίων τις πομπώδεις γιγαντοαφίσες βαριέται κανείς να παρατηρεί αναγύρω σε όλη την πόλη.
Όμως έχει ο καιρός γυρίσματα… Το Νότιο Σουδάν έχει πλέον κερδίσει την ανεξαρτησία του από το 2011. Και η πετρελαιοπρόσοδος έχει επομένως αρχίσει να διαιρείται ανάμεσα στα δύο κράτη· με την εξόρυξη να πέφτει στον νότο, και την επεξεργασία στον βορρά. Οι πρώτες αύρες της επικείμενης παρακμής έχουν αρχίσει εμφανώς να πνέουν εντός αυτής πολιτείας.
